Erix Mariya Remark asari G’arbiy frontda o’zgarish yo’q insho.
G’arbiy frontda o’zgarish yo’q insho.
Erix Mariya Remark — XX asr nemis adabiyotining yirik namoyandalaridan biri bo‘lib, uning “G’arbiy frontda o’zgarish yo’q” nomli romanini urushga qarshi yozilgan eng kuchli adabiy asarlardan biri deyish mumkin. Bu asar Birinchi jahon urushi fojiasini, oddiy askar ko‘zlari orqali ko‘rsatib, urushning ma’naviy va jismoniy vayronagarchiligini butun borlig‘i bilan ochib beradi. Roman 1928-yilda yozilgan bo‘lib, urush ortidan paydo bo‘lgan «yo‘qotilgan avlod» fojiasini chuqur yoritadi.
Asarning qisqacha mazmuni.
Asar bosh qahramoni — Paul Boymer, o‘rta maktabni endigina tugatgan yosh yigit bo‘lib, o‘qituvchisining da’vati bilan do‘stlari bilan birga armiyaga boradi. Ular dastlab urushni faxr, vatanparvarlik, g‘alaba deb tasavvur qilishadi. Ammo ularning bu xayollari frontga borgach, butunlay puchga chiqadi.
Urush – bu qahramonlik emas, balki halokat, ochlik, tashnalik, o‘lim va do‘zax. Paul va uning do‘stlari har kuni o‘lim bilan yuzma-yuz kelishadi. Ular do‘stlarini, orzularini, insoniyligini yo‘qota boradilar. Front ortidagi tinch hayot ularga begona bo‘lib qoladi.
Romanning yakunida Paul halok bo‘ladi. Asar nihoyasida qisqa va sovuq jumla yoziladi:
“G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q.”
Bu jumla — urushning qanchalik befoyda, samarasiz va ayovsiz ekani haqida dahshatli xulosa bo‘lib yangraydi.
Asardagi asosiy g‘oya.
Romanning asosiy g‘oyasi — urushga qarshi norozilik, insoniylikning yo‘qolishi, tinchlikning qadri va yo‘qotilgan avlodning fojiasidir. Remark urushni madh etmaydi, uni yuksaltirmaydi. Aksincha, urushni ich-ichidan fosh qiladi:
-
U qahramonlik emas, yo‘qotishdir.
-
Vatanparvarlik tuyg‘usi real hayotda ochlik va halokatga olib keladi.
-
Urush yoshlarning orzularini, baxtini, kelajagini talaydi.
Paul Boymer obrazi orqali Remark butun bir avlodning ichki fojiasini ko‘rsatadi — ular urushdan omon qaytgan taqdirda ham, endi o‘zlarini jamiyatda begona his qilishadi. Urush ularni ichki jihatdan o‘ldirgan.
Bosh qahramon – Paul Boymer obrazi.
Paul – asar voqealarini birinchi shaxsda hikoya qiluvchi bosh obraz. U o‘zining do‘stlari bilan birga frontda hayot kechiradi, ochlik, qo‘rquv, do‘stlarini yo‘qotish, ruhiy ezilish va kuchli iztiroblarni boshdan kechiradi. U boshlanishda samimiy, sodda, orzulari bor yigit bo‘lsa, roman oxiriga kelib, u ruhan ezilgan, umidlarini yo‘qotgan odamga aylanadi.
Paul — millionlab yoshlarning umumiy timsolidir. Uning fojiasi — urush sababli o‘g‘rilangan yoshlik, ruhiy barbodlik va jamiyatda o‘z o‘rnini yo‘qotgan insonning fojiasidir.
Asardagi muhit va tasvirlar.
Asarda tasvirlangan urush muhiti — juda real, ayni paytda daxshatli. O‘q otilayotgan front, yaradorlar, halok bo‘layotganlar, jasadlar, xandaqlar, ochlik, qurt bosgan ovqatlar — bularning bari o‘quvchining yuragini larzaga soladi. Muallif frontdagi hayotni shu qadar jonli tasvirlaydiki, o‘quvchi o‘zini xuddi o‘sha voqealar ichida his qiladi.
Tasvirlarning kuchi shundaki, ular g‘ayriinsoniy urush sharoitlarida insonning ruhiy kuchi, sabr-toqati, do‘stlikning qadri haqida chuqur mushohada uyg‘otadi.
Xulosa.
“G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q” — bu urushga qarshi qichqiriq, tinchlik uchun yozilgan faryoddir. Erix Mariya Remark bu roman orqali bizga shunday degandek: “Urushda g‘olib bo‘lmaydi. Har ikki tomon ham yo‘qotadi — eng avvalo, insoniylikni.”
Asar o‘quvchiga chuqur ta’sir qiladi, uni nafaqat tarixni bilishga, balki insoniy qadriyatlar haqida qayta o‘ylashga majbur qiladi. Bugun biz tinchlikda yashayotgan bo‘lsak, bu — bebaho ne’mat. Remark bizni shu tinchlikni qadrlashga, insonni urushdan ustun qo‘yishga chaqiradi.
Tavsiya etamiz: Choliqushi asari haqida insho
manba.
