Alisher Navoiy ruboiylari

0
Alisher Navoiy ruboiylari

Alisher Navoiy ruboiylari. Alisher Navoiy turkiy tillarda serqirra ijod qilgan buyuk mutafakkir hisoblanadi. Navoiy ijodida – Xazoyin ul-maʼoniy”da sheʼriy janrlarning 16 ta xili mavjud. Ularning orasida eng barakalilaridan biri ruboiy ekanligini mutaxassislar koʻp marta taʼkidlashgan. Siz sahifamiz orqali Alisher Navoiy ijodidagi rubioylari , g’azallari va sherlarini to’plamini topishingiz mumkin.

Alisher Navoiy ruboiylari.

Suv ko’zgusini bog’ aro aylarda shitob,
Siymob qilur erdi taharruk bila tob.
Day qildi bu simobni andoq koʻzgu,
Kim koʻzgu aning qoshida bo’lg’ay siymob.

***

Jonimga yetibturur xumor, ey soqiy,
May tutqilu berma intizor, ey soqiy,
Avval o’zung ayla ixtiyor, ey soqiy,
Tutqil manga so’ngra zinhor, ey soqiy.

***

Nomangki, tirikligimdin uldur matlub,
Ochib o’qug’och bir necha lafzi margʻub,
Ko’p to’lg’onib, ashk ichra oʻzumdin bordim,
Ul nav’ki, suv ichiga tushgay maktub.

***

Eykim, borasen, koʻngulni qaytargʻil axi,
Bedilliq o’tidin meni qutqarg’il axi.
Yo tig’ chekib toʻsh-to’shidin yorgʻil axi,
Bir porasini bizga berib, borgʻil axi.

***

Soqiy, meni xor-xordin ayla xalos,
Gul-gul yuzung och, bahordin ayla xalos,
Yo may beru intizordin ayla xalos,
Yo o‘lturubon xumordin ayla xalos.

***

Tavsiya etamiz: Alisher Navoiy g’azallari

Ko‘nglum gulu sarv mayli qilmas, netayin?
Sarvu gul ila dame ochilmas, netayin?
Dar sho‘x ko‘runsa, ko‘zga ilmas, netaynn?
Bir sho‘xkim, ul tilar — topilmas, netayin?

***

G‘urbatda g‘arib shodmon bo‘lmas emish,
El anga shafiqu mehribon bo‘lmas emish.
Oltun qafas ichra gar qizil gul butsa,
Bulbulg‘a tikandek oshyon bo‘lmas emish.

***

Mug‘ dayrida dast bersa bir lahza farog‘,
Kim mug‘bacha ishqidin qizig‘ bo‘lsa dimog‘.
Ul tutsa mug‘ona lahn ila har dam ayog‘,
Bosh olsam ayog‘idin, kerak boshima dog‘,

***

La‘lingni qilib nuktasaro, ey qaroko‘z,
Ishq ahli hayotig‘a yaro, ey qaroko‘z.
Chekma yana surma ko‘z aro, ey qaroko‘z,
El jonig‘a qilma ko‘z qaro, ey qaroko‘z.

***

Alisher Navoiy ruboiylari.

Gar qilsa kishi qilib gunohe tavba,
Ul jurmg‘a bo‘lsa uzrxohi tavba.
Qilmoq necha goh jurmu gohi tavba,
Bu jurm ila tavbadin, ilohi, tavba!

***

Subhonallohu xoliqi zul-majdu alo,
Kim andin erur to‘la xalo birla malo,
Gar mehr aning misli degaylar uqalo,
Mehr ollida zarra yanglig‘ o‘lg‘ay masalo.

***

Yo koshifi asrori nihon bo’lsa kishi,
Halloli ramuzi osmon bo’lsa kishi,
Yo oshiqi zori notavoi bo’lsa kishi,
Devonavu rasvoyi bo’lsa kishi.

***

Bir gul g’amidin dedim qoʻyay bag’rima dog’,
Bergaymu debon atri dimog’img’a farog’,
Bargin chu mulavvas ayladi bum ila zog’,
Emdi oni islamoqqa yuz hayf dimog’.

***

Kim istasa saltanat, saxodur anga shart,
Har va’daki aylasa, vafodur anga shart.
Kim faqr talab qilsa, fanodur anga shart,
Ollig’a nekim kelsa, rizodur anga shart.

***

Tavsiya etamiz: Alisher Navoiy, Bobur tavalludiga atab katta baza

Menmenmu visol umididin shod o’lg’on
Menmenmu visol umididin shod o’lg’on,
Bir-bir g’amu anduhdin ozod o’lg’on.
Oz-ozgʻina bergan soyi gul atri nasim,
Bulbuldek ishim nolavu faryod o’lg’on.

***

Yo koshifi asrori nihon bo’lsa kishi,
Halloli ramuzi osmon bo’lsa kishi,
Yo oshiqi zori notavoi bo’lsa kishi,
Devonavu rasvoyi jahon bo’lsa kishi.

***

Zohid senu hur, manga jonona kerak,
Jannat sanga boʻlsun, manga mayxona kerak.
Mayxona aro soqiyu paymona kerak,
Paymona necha boʻlsa, toʻla yona kerak.

***

Bir gul gʻamidin dedim qoʻyay bagʻrima dogʻ,
Bergaymu debon atri dimogʻimgʻa farogʻ,
Bargin chu mulavvas ayladi bum ila zogʻ,
Emdi oni islamoqqa yuz hayf dimogʻ.

***

Alisher Navoiy ruboiylari tahlili.

Ista  ato  yo`lida  fido  jon  qilmoq,
Qulluq  anoga  ham  ulcha  imkon  qilmoq.
Zuhri  abad  istasang  farovon  qilmoq
Bil  oni  ato-anog`a  ehson  qilmoq.

Ruboiy tahlili: Otang  uchun  hamisha  joningni  fido  qilishga  tayyor  tur,  imkoning  boricha  onangning  hurmatini  ham  joyiga  qo`y.  ota-onaga  yaxshilik  qilishni  oxirating  obod  bo`lishining  sharti  deb  bil.

Alisher  Navoiy  olam  va  odam  mohiyati  haqida  ko`p  bosh  qotirgan,  tiriklik  va  o`lim  sabablari  ustida  muttasil  mulohaza  yuritgan  inson  hayotining  maqsadi,  ma’no-mazmuni  xususida  bir  umr  o`ylagan  tabiat  va  jamiyat  sirlarini  o`zicha  yechishga  intilgan.

***

Berahmdurur  olamu  zolim  aflok,
Bemehrdurur  anjumu  davron  bebok.
Qay  sarvi  chamanki,  jilva  qildi  cholok –
Kim,  yerga  to`kulmadi  nechukkim  xoshok.

Tahlil:Olam  berahmu,  falak  zolim,  yulduzlar  bemehru  zamon  beshafqat:  o`ziga  zeb  berib,  jilva  qilgan  qaysi  chaman  sarvi  xashak  kabi  yerga  to`kilmadi?

***

Gardunki,  xaloyiqqa  vafosi  yo`q  aning,
Javr  ichra  kichik-uluqqa  nosi  yo`q  aning.
Har  kimki  kichik  bo`lsa,  baqosi  yo`q  aning
Sen  oni  uluq  bilki,  fanosi  yo`q  aning.

Tahlil: Bu  dunyoning  odam  bolasiga  vafosi  yo`q,  na  kattani,  na  kichikni  rioya  qiladi.  Nimaiki  kichik  bo`lsa,  baqosi  yo`q  ekan,  bas  sen  boqiy  zotnigina  ulug`  deb  bil.

***

Desang,  topay  el  zamiridin  bore  xabar,
Sirridin  erur  tavri  namudori  xabar.
Tavrin  ko`ru  ravshan  ayla  har  sori  xabar
Kim,  ko`nglidagidin  berur  atvori  xabar.

Tahlili : Odamlarning  ko`nglida  nima  borini  bilmoqchi  bo`lsang,  tashqi  ko`rinishini  ichki  siridan  xabar  berib  turadi.  Xulqini  ko`ru  xulosa  qil,  zero  kishining  yurish-turishiyu  gap-so`zi  ichki  olamidan  dalolatdir.

***

Dunyo  sori  hirs  har  yomondun  ortuq,
Tark  etmak  ani  kavnu  makondin  ortuq.
Suvsizg`a  suv  shavqi  bo`lsa  jondin  ortuq
Bil  siflag`a  mol  shavqi  ondin  ortuq.

Ruboiy tahlili: Dunyoga  hirs  qo`yish  eng  yomon  ishning  ham  yomonidir,  uni  tark  etish  dunyoni  tark  etishdan  og`ir.  Tashna  uchun  suv  jonidan  ortiq  bo`lganidek,  nokas  uchun  mol-dunyo  ishqi  hamma  narsadan  ortiq.

***

To  hirsu  havas  xirmani  barbod  o`lmas,
To  navsu  havo  qasri  baraftod  o`lmas.
To  zulmu  sitam  jonig`a  bedod  o`lmas
El  shod  o`lmas,  mamlakat  obod  o`lmas.

Ruboiy tahlil: To  hirsu  havas  asosi  barbod,  nafsu  havo  qasri  vayron,  zulmu  sitam  yo`qolmay  el  shod  bo`lmaydi,  mamlakat  obod.

***

Uch  qism  ila  iymong`a  bino  fahm  ayla,
Avvalg`isini  aning  havo  fahm  ayla.
Ikkinchisini  dog`i  vafo  fahm  ayla
Uchinchisini  bilmasang,  saho  fahm  ayla

Alisher Navoiy ruboiy tahlili: Iymon  binosini  uch  qismdan  iborat  deb  angla:  birinchisi – hayo,  ikkinchisi – vafo,  uchinchisi – sahiylik.

***

Avji  sharaf  uzra  oftob  o`ldi  hayo,
Bo`stoni  saodatg`a  sahob  o`ldi  hayo.
Mazmum  xasoilga  hijob  o`ldi  hayo
El  aynig`a  go`yoki  niqob  o`ldi  hayo.

Tahlil : Hayo  ulug`lik,  ulug`lik  osmonining  eng  cho`qqisiga  yuksalgan  quyoshdir.  Saodat  bo`stoni  ustidagi  saxovat  bulutidir.  Lekin  u  ba’zida  yomon  sifatlarni  yashirib,  el  ko`ziga  tutilgan  niqob  vazifasini  bajaradi.

***

Tavsiya etamiz: 

“Jon”imdag`i  “jim”  ikki  “dol”ingg`a  fido,
Andin  so`ng  “alif”  toza  niholingg`a  fido.
“Nun”i  dog`i  anbarin  hilolingg`a  fido
Qolg`on  ikki  nuqta  ikki  xolingg`a  fido.

Tahlil: “Jon”  so`zi  “jim” –   ج,  “alif” – ا ,  “nun” – ڽ ,  harflaridan  tashkil  topadi.  “Jim”  harfi  ma’shuqaning  zulfiga  o`xshaydi.  Shuning  uchun  shoir  uni  ma’shuqa  “dol” –  ڊ  iga  fido  etadi.  “Dol”  ham  “jim”  singari  shaklan  zulfga  monand  harf.  Demak  ilk  misradagi  “dol”ning  o`zi  istiora,  chunki  ma’shuqa  zulfi  “dol”ga  o`xshatilgan.  “Jon”  so`zida  “jim”dan  so`ng  “alif”  harfi  keladi.  “Alif”  harfi  she’riyatda  qaddu  qomat  tasviri  uchun  xizmat  qiladi.  Chunki  “alif”  inson  qomatiga  monand  tik  shaklga  ega.  “Jon”  so`zi  tarkibidagi  uchinchi  harf  “nun”dir.  “Nun” – shakliga  ko`ra,  inson  qoshlariga  o`xshaydi  va  uni  tasvirlashda  badiiy  vazifa  bajaradi.

***

Kim  olim  esa,  nuktada  barhaq  de  oni,
Gar  bazm  tuzar,  bixishti  mutlaq  de  oni.
Har  kimsaki,  yo`q  ilm  anga,  ahmoq  de  oni
Majlisdaki,  ilm  bo`lsa,  uchmoq  de  oni.

Ruboiy tahlili: Kim  olim  esa,  har  bir  so`zini  haqiqat  deb  bil,  u  tashkil  etgan  davralarni  haqiqiy  jannatga  qiyos  qil.  Kimning  ilmi  bo`lmasa,  uni  ahmoq  hisobla,  ilmiy  anjumanlarni  jannat  bog`iga  o`xshat.

***

Olam  eli  ichra  gar  gado,  gar  shoh  erur,
Ne  dardki,  ul  ko`ngli  aro  hamroh  erur.
Qur’onni  tilovat  etsun  ar  ogoh  erur
El  ko`ngliga  chun  davo  Kolomulloh  erur.

Ruboiy tahlili: Bu  dunyoda  xoh  shoh,  xoh  gado  bo`1sin,  dilida  bir  dardi  bo`lsa,  agar  oqil  esa  Qur’onni  tilovat  qilsin,  chunki  odamlar  ko`ngliga  Qur’on  davodur.

Tavsiya etamiz: Alisher Navoiy buyuk o‘zbek adibi haqida insho

manba.